Tam tự kinh bài 4: Hương Cửu Linh

香九龄 HƯƠNG CỬU LINH

Xem lại bài 3: Dưỡng bất giáo – Ngọc bất trác
香九龄， HƯƠNG CỬU LINH,
能温席。 NĂNG ÔN TỊCH.
孝于亲， HIẾU Ư THÂN,
所当识。 SỞ ÐƯƠNG THỨC.
融四岁， DONG TỨ TUẾ,
能让梨。 NĂNG NHƯỢNG LÊ.
弟于长， ÐỄ Ư TRƯỞNG,
宜先知。 NGHI TIÊN TRI.

Giải nghĩa

Kìa như người Hương mới chín tuổi đã biết ủ ấm chiếu mền cho cha; ấy là gương hiếu đối với đấng thân mà trò cần phải biết.

Lại như người Dong mới bốn tuổi mà biết nhường trái lê ; ấy là gương thảo đối với huynh trưởng mà trò cũng cần phải học trước.

Người họ Hoàng, tên Hương, vự Văn Cường, huyện An Lục thuộc quận Giang Hạ trong đời Đông Hán (25-219), sớm mồ côi mẹ, mới được chín tuổi, thờ cha rất hiếu: mùa hạ nóng nực, thì quạt gối, chiếu cho cha nằm được mát; mùa đông lạnh lẽo, thì lấy mình ủ mền, nệm cho cha nằm được ấm. Vì vậy tiếng hiếu đồn xa, có câu khen: “Thiên hạ vô song, Giang hạ Hoàng đồng 天下無雙江厦黃童 (Trong thiên hạ không có ai sánh đôi với đứa con nít nhà họ Hoàng ở quận Giang hạ).

Ấy là một trang hiếu tử trong sách “Nhị thập tử hiếu” vậy. Lớn lên học rộng văn hay, làm quan tới Thượng thơ lệnh. [3] Người họ Khổng, tên Dong, tự Văn Cử, dòng giống 22 đời của đức Khổng Tử, mới được, bốn tuổi đã biết lễ tốn nhượng: một ngày kia có người láng giềng đem cho một giỏ trái lê, các anh đều lựa lấy trái lớn, duy có Dong thủng thẳng lượm lấy một trái nhỏ.

Người ta hỏi rằng: “Sao mầy không lấy trái lớn?” Dong đáp rằng: “Các anh tôi lớn tuổi thì ăn trái lớn; còn tôi là em và nhỏ tuổi, sao dám giành anh, đặng mang tội hỗn và tham”. Lớn lên làm quan đời vua Hiến đế (190219) nhà Đông Hán, chức thái thú quận Bắc Hải, lần thăng tới Thái Trung Đại phu, sau vì nghịch với Tào Tháo, nên bị nó giết.

Xem video tại đây:

首孝悌 THỦ HIẾU ÐỄ

首孝悌， THỦ HIẾU ÐỄ,
次见闻。 THỨ KIẾN VĂN.
知某数， TRI MỖ SỐ,
识某名。 THỨC MỖ DANH.
一而十， NHẤT NHI THẬP,
十而百。 THẬP NHI BÁ.
百而千， BÁ NHI THIÊN,
千而万。 THIÊN NHI VẠN.

Giải nghĩa

Về việc học thì đầu hết là hiếu với cha, thảo với anh; kế đó là thấy và nghe. Nên học cho biết số, biết tên: Từ số một đến số mười, từ số mười đến số trăm, Từ số trăm đến số ngàn, từ số ngàn đến số muôn
Bốn câu trên đây là nghĩa “Biết số”; còn từ câu “Tam tài giả” dưới bài 5 là nghĩa “Biết tên”, tức là hiểu biết các sự vật, đạo lý… dưới đây.